حضرت على “علیه السلام” مى فرمایند: پیروزى در گرو احتیاط است و راز احتیاط به كار انداختن اندیشه است و جوهر اندیشه نگهدارى رازهاست.

در این مقاله با همین موضوع با دو اصل دیگر از اصول مدیریت و رهبری از دیدگاه نهج البلاغه آشنا می شویم:

اصل راز دارى

حضرت على “علیه السلام” مى فرمایند: الظفر بالحزم و الحزم باجاله الراى و الراى بتحصین الاسرار

‘پیروزى در گرو احتیاط است و راز احتیاط به كار انداختن اندیشه است و جوهر اندیشه نگهدارى رازهاست.’ [معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، جلد 5، ص 2576]

مدیر به منظور انتخاب اصلح از میان كاركنان نیاز به جمع آورى اطلاعات از شایستگى، توانایى، استعداد، هوش، تجارب و سوابق خوب و بد افراد دارد. در صورتى كه این اطلاعات در میان سازمان پراكنده شود و یا حتى به خود شخص گفته شود، ممكن است موجبات آثار روانى و واكنش نامطلوب را فراهم سازد. براى این اصل در آموزش مهارت ها و فنون مشاوره و راهنمایى اهمیت بسیارى قائلند.

حضرت على “علیه السلام” در نامه به مالك اشتر مى فرمایند: و باید از رعیت كسى را بیش از همه دور و دشمن داشته باشى كه به گفتن زشتى هاى مردم اصرار دارد، زیرا مردم را عیوب و زشتى هایى است كه سزاوارتر كس براى پوشاندن آنها، حاكم است. پس آنچه از زشتى هاى مردم به تو پوشیده است پى مكن كه بر توست پوشیدن آنچه بر تو آشكار شود. و خدا بر آنچه از تو پنهان است حكم مى فرماید، پس تا مى توانى زشتى را بپوشان كه بپوشاند زشتى تو را كه دوست مى دارى از رعیت پنهان دارى.’ [بهرنگى، محمد رضا، مدیریت آموزشى و آموزشگاهى، ص 250]

صفحات: 1· 2

شیعه معتقد است كه همان طورى كه ارسال رسول براى هدایت مردم، باید از طرف خداوند متعال باشد، خلیفه و جانشین او نیزباید از طرف خداوند عالم منصوب شود.

بنابراین كسانى كه مدعى ‏اند ابوبكر خلیفه بلافصل رسول خداست، باید استدلال كنند كه او به چه صورت این خلافت را به دست آورده است. از این رو، مكتب شیعى، پیرو نظریه نص و انتصاب الهى است و معتقد است كه جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، باید از طرف خداوند متعال و خود آن حضرت تعیین و اعلام شود. این اعلام، به دو گونه زیر مى ‏باشد:

الف) بیان اوصاف، شرایط و ویژگى‏ هایى كه انسان با ملاحظه آنها یقین پیدا مى‏كند كه مصداق انحصارى این اوصاف، خلیفه و امام مسلمانان بعد از رسول خداست؛ مثل آن چه در آیه ذیل آمده است:

إِنَّما وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُۆْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ‏[1]؛ «ولىّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و كسانى كه ایمان آورده‏اند؛ همان كسانى كه نماز را برپا مى‏دارند و در حال ركوع، زكات مى‏دهند».

این اوصاف، در هر كس باشد، او جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مى‏باشد. زمخشرى، دانشمند سنى، در تفسیر آیه فوق، اذعان مى‏كند كه این آیه، درباره امیرمۆمنان علیه السلام نازل شده است‏[2].

ب) از سوى رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اسم امیرمۆمنان علیه السلام، به عنوان جانشین بلا فصل خود تصریح شده است.

بنابراین، شیعه معتقد است كه به دلیل نام بردن او از سوى پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، او خلیفه بلافصل رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مى‏ باشد. به این دو نمونه كه یكى در آغاز و دیگرى در فرجام رسالت، صورت پذیرفت، دقت كنید:

1- ماجراى یوم الدار؛ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در آغاز دعوت علنى كه با دعوت از خویشاوندنش شروع شد، به فرمان خداوند، اقوام و بستگان نزدیك خود را جمع و رسالت خویش را به آنان ابلاغ كرد و در همان مجلس اعلام كرد كه هر كس از شما در پذیرفتن دعوت من سبقت جوید، او پس از من، جانشینم خواهد بود كه‏ از میان آنان، فقط حضرت على علیه السلام جواب مثبت داد و دعوت آن حضرت را پذیرفت و بعد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «انت اخى و وصیى و وزیرى و وارثى و خلیفتى من بعدى‏[3]؛ تو، برادر، وصى، وزیر، وارث و جانشین بعد از من هستى».

صفحات: 1· 2