حضرت على “علیه السلام” مى فرمایند: پیروزى در گرو احتیاط است و راز احتیاط به كار انداختن اندیشه است و جوهر اندیشه نگهدارى رازهاست.

در این مقاله با همین موضوع با دو اصل دیگر از اصول مدیریت و رهبری از دیدگاه نهج البلاغه آشنا می شویم:

اصل راز دارى

حضرت على “علیه السلام” مى فرمایند: الظفر بالحزم و الحزم باجاله الراى و الراى بتحصین الاسرار

‘پیروزى در گرو احتیاط است و راز احتیاط به كار انداختن اندیشه است و جوهر اندیشه نگهدارى رازهاست.’ [معادیخواه، عبدالمجید، فرهنگ آفتاب، جلد 5، ص 2576]

مدیر به منظور انتخاب اصلح از میان كاركنان نیاز به جمع آورى اطلاعات از شایستگى، توانایى، استعداد، هوش، تجارب و سوابق خوب و بد افراد دارد. در صورتى كه این اطلاعات در میان سازمان پراكنده شود و یا حتى به خود شخص گفته شود، ممكن است موجبات آثار روانى و واكنش نامطلوب را فراهم سازد. براى این اصل در آموزش مهارت ها و فنون مشاوره و راهنمایى اهمیت بسیارى قائلند.

حضرت على “علیه السلام” در نامه به مالك اشتر مى فرمایند: و باید از رعیت كسى را بیش از همه دور و دشمن داشته باشى كه به گفتن زشتى هاى مردم اصرار دارد، زیرا مردم را عیوب و زشتى هایى است كه سزاوارتر كس براى پوشاندن آنها، حاكم است. پس آنچه از زشتى هاى مردم به تو پوشیده است پى مكن كه بر توست پوشیدن آنچه بر تو آشكار شود. و خدا بر آنچه از تو پنهان است حكم مى فرماید، پس تا مى توانى زشتى را بپوشان كه بپوشاند زشتى تو را كه دوست مى دارى از رعیت پنهان دارى.’ [بهرنگى، محمد رضا، مدیریت آموزشى و آموزشگاهى، ص 250]

صفحات: 1· 2

در این بخش شما را با یکی از مهمترین قسمت های مبحث اسیدها و بازها آشنا می کنیم که آن مفهوم مقیاسی است برای خاصیت اسیدی که PH خوانده می شود. با ما همراه باشید.

مقیاس PH:

در اواخر سده ی نوزدهم برخی صاحبان صنایع شیمیایی جهت بهینه سازی شرایط تخمیر در کارخانه های خود به دانستن مقدار و شیوه ی کنترل میزان اسیدی بودن محیط فعالیت مخمرها، نیازمند شدند. زیرا به علت تغییر غلظت یون هیدرونیم در طول فرایند تخمیر میزان اسیدی بودن این محیط پیوسته تغییر می کرد. از طرفی غلظت یون هیدرونیم معمولاً عدد بسیار کوچکی بود و کارکردن با آن دشوار بود، به همین دلیل نخستین بار دانشمندی دانمارکی به نام «سورن پیتر لاریتس سورن سن» در سال 1909 میلادی معیاری برای اندازه گیری میزان اسیدی بودن محلول ها پیدا کرد که آن را با یک عدد ساده نشان می داد. سورن سن نام این معیار را PH گذاشت.

PH =- log [H₃O⁺]

طبق این رابطه هر چه غلظت H₃O⁺ بیش تر باشد محیط اسیدی تر بوده و PH کمتر است، هم چنین اگر غلظت [H₃O⁺]کمتر باشد خاصیت اسیدی محلول کمتر و PH بیش تر است.

نکته: در دمای اتاق (25℃) گستره ی PH از صفر تا 14 است.

نکته: PH آب خالص و محلول های خنثی 7، PH محلول های اسیدی کمتر از F و PH محلول های بازی بیش تر از F است.

مقیاس POH:

برای مقایسه خاصیت بازی نیز می توان از غلظت یون هیدروکسید، منفی لگاریتم گرفت و به مقیاسی به نام POH رسید.

هر چه مقدار POH کمتر باشد غلظت OH^- بیش تر و محیط بازی تر است و بر عکس هر چه مقدار POH بیش تر باشد، یعنی غلظت OH^- کمتر بوده و خاصیت بازی محیط کمتر است.

نکته: گستره ی POH در دمای (25℃) از صفر تا 14 بوده که در  آن صفر تا 7 برای محلول های بازی، 7 برای محیط خنثی و 7 تا 14 برای محلول های اسیدی دسته بندی می شود.

رابطه ی بین PH و POH:

با توجه به توضیحاتی که در بالا ارائه شد می توان دریافت هر چه PH بیش تر باشد POH کمتر است، یعنی این دو با هم رابطه ی عکس دارند. به یاد دارید که K_w = [H₃O⁺] [OH^-] ، اگر از طرفین این معادله منفی لگاریتم بگیریم خواهیم داشت:

با توجه به اینکه در دمای (25℃) مقدار PK_w برابر 14 است می توان نوشت: PH+POH=14

نکته ی مهم:

به یاد دارید که قبلاً معیاری به نام  K_a برای مقایسه ی قدرت اسیدی معرفی شد و در اینجا با مقیاس PH برای مقایسه ی خاصیت اسیدی آشنا شدید. سوالی که پیش می آید این است که تفاوت این دو در چیست؟ آیا قدرت اسیدی با خاصیت اسیدی تفاوت دارد؟ در جواب باید بگوییم بله. قدرت اسیدی به غلظت اسید بستگی ندارد و از روی  K_a تعیین می شود که فقطه به وسیله ی دما دچار تغییر می شود امّا خاصیت اسیدی تابع غلظت اسید است چون هر چه غلظت یک اسید بیش تر باشد غلظت  [H₃O⁺] بیش تر و PH کمتر می شود و این نشان می دهد خاصیت اسیدی بیش تر است.

به یاد داشته باشید خاصیت اسیدی تحت تاثیر قدرت اسیدی قرار می گیرد. به عنوان مثال PH محلول HCL از PH محلول  HNO₂ با غلظت های یکسان کمتر است چون HCL قدرتمند تر بوده و بیش تر یونیده می شود در نتیجهH₃O⁺ بیش تر تولید می کند و PH آن کمتر است.

شیعه معتقد است كه همان طورى كه ارسال رسول براى هدایت مردم، باید از طرف خداوند متعال باشد، خلیفه و جانشین او نیزباید از طرف خداوند عالم منصوب شود.

بنابراین كسانى كه مدعى ‏اند ابوبكر خلیفه بلافصل رسول خداست، باید استدلال كنند كه او به چه صورت این خلافت را به دست آورده است. از این رو، مكتب شیعى، پیرو نظریه نص و انتصاب الهى است و معتقد است كه جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، باید از طرف خداوند متعال و خود آن حضرت تعیین و اعلام شود. این اعلام، به دو گونه زیر مى ‏باشد:

الف) بیان اوصاف، شرایط و ویژگى‏ هایى كه انسان با ملاحظه آنها یقین پیدا مى‏كند كه مصداق انحصارى این اوصاف، خلیفه و امام مسلمانان بعد از رسول خداست؛ مثل آن چه در آیه ذیل آمده است:

إِنَّما وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُۆْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ‏[1]؛ «ولىّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و كسانى كه ایمان آورده‏اند؛ همان كسانى كه نماز را برپا مى‏دارند و در حال ركوع، زكات مى‏دهند».

این اوصاف، در هر كس باشد، او جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مى‏باشد. زمخشرى، دانشمند سنى، در تفسیر آیه فوق، اذعان مى‏كند كه این آیه، درباره امیرمۆمنان علیه السلام نازل شده است‏[2].

ب) از سوى رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به اسم امیرمۆمنان علیه السلام، به عنوان جانشین بلا فصل خود تصریح شده است.

بنابراین، شیعه معتقد است كه به دلیل نام بردن او از سوى پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، او خلیفه بلافصل رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مى‏ باشد. به این دو نمونه كه یكى در آغاز و دیگرى در فرجام رسالت، صورت پذیرفت، دقت كنید:

1- ماجراى یوم الدار؛ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در آغاز دعوت علنى كه با دعوت از خویشاوندنش شروع شد، به فرمان خداوند، اقوام و بستگان نزدیك خود را جمع و رسالت خویش را به آنان ابلاغ كرد و در همان مجلس اعلام كرد كه هر كس از شما در پذیرفتن دعوت من سبقت جوید، او پس از من، جانشینم خواهد بود كه‏ از میان آنان، فقط حضرت على علیه السلام جواب مثبت داد و دعوت آن حضرت را پذیرفت و بعد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «انت اخى و وصیى و وزیرى و وارثى و خلیفتى من بعدى‏[3]؛ تو، برادر، وصى، وزیر، وارث و جانشین بعد از من هستى».

صفحات: 1· 2

پیامبر اکرم (ص)فرمودند :جهاد زن همسر داری نیکوی اوست.

پاسخ

در روایات عمده ‏ترین خصال یاوران امام زمان(عج) چنین توصیف شده است:
1- صلابت و استوارى در ایمان، 2- قوت عقلى، 3- نیروى بدنى.

امام صادق(ع) می‏فرماید: «دوران غیبت قائم چنان به درازا خواهد كشید، تا حق در خلوص خود رخ نماید و ایمانهاى خالص از ناخالص، جدا شود، كسانى كه سرشت ناپاك داشته و ترس آن است كه به هنگام پیروزى دولت قائم، منافقانه خود را در صف مؤمنان جاى دهند، پیش قیام مهدى(ع) از آن جدا شوند.»، (كمال‏الدین، ص 356). بنابراین یاران آن حضرت داراى صفات و ویژگیهاى خاصى دارند كه بعد از گذر از آزمونهاى مختلف و امتحان‏هاى سخت به این مراحل مى‏رسند. به چند مورد از این ویژگیهاى یاران امام اشاره مى‏شود.
1. بصیرت و آگاهى: یاران امام مهدى(ع) در بصیرت و درایت سرآمدند در فتنه‏ هایى كه زیركان در آن فرو می‏مانند هوشیارانه راه جویند.
حتى اذا وافق القضاء انقطاع مدة البلاء حملوا بصائرهم على اسیافهم و دانوا لربّهم بامر واعظهم‏؛ چون فرمان خدا آزمایش را به سر آورد، شمشیرها در راه حق آختند و بصیرتى را كه در كار دین داشتند آشكار كردند. طاعت پروردگارشان را پذیرفتند و فرمان واعظشان را شنیدند»، (نهج ‏البلاغه، فیض‏ الاسلام، خطبه 150).

2. خداجوئى: توحید و خداجوئى سرلوحه عقاید و خصال یاران مهدى است. «مردانى كه گویا دلهایشان پاره‏ اى آهن است. غبار تردید در ذات مقدس خداى، خاطرشان را نمى ‏آلاید…»، (بحارالانوار، ج 52، ص 308 نقل از كتاب چشم به راه مهدى، ص 372). و اوصاف دیگر مانند، عبادت و بندگى، حافظان حدود الله، شجاعت، ایثار و مواسات، فرمانبرى، كه یاران حضرت مهدى(ع) دارا خواهند بود. منتظران واقعى، وضعیت روحى، فكرى و عملى خود را به گونه ‏اى سامان میدهند كه سنخیت كاملى با امام زمان علیه ‏السلام داشته باشند. آیا مى‏توان منتظر قدوم كسى بود؛ ولى با او مشابهت و سنخیت نداشت؟ آیا می‏توان محبت كسى را داشت، اما با او هیچ سنخیت و مشابهتى نداشت؟ ایجاد سنخیت با امام زمان، از طریق تقویت ایمان، تقوا، فضایل اخلاقى و درجات معنوى حاصل میشود و تنها در این صورت است كه میتوان ادعاى محبت به آن حضرت را داشت. در صورتى كه انسان رفتارش مطابق میل امام زمان علیه‏ السلام باشد، شعله محبت او در دلش زبانه خواهد كشید و عشق آن حضرت او را به فریاد خواهد آورد و دوری ‏اش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت.
طبیعى است كه هر قدر سنخیت با ولى عصر علیه ‏السلام بیشتر باشد، محبت آن حضرت به انسان بیشتر خواهد شد و محبت انسان نیز به آن حضرت افزون‏تر خواهد گشت. بنابراین: منتظر واقعى، باید سعى كند كه تمام وظایف دینى و احكام الهى را انجام دهد.